Een hele bijzondere vrijwilliger mogen wij ontvangen in Kitgum.
Vera zal een maand in onze school aanwezig zijn en o.a. onze docenten bijscholen op verschillende vlakken.
Wat zij exact allemaal gaat doen zullen wij na haar terug komst via onze website laten horen.
Alvast wat informatie over Vera vooraf :
"Met 21 lentes jong vloog ik de eerste keer Europa uit, naar Tunesie... sindsdien heeft het reisvirus mij te pakken. In alle continenten heb ik geweldige ervaringen op mogen doen maar over Afrika droomde ik al sinds peuter en daar ronddwalen doet iets extra's met me... geweldig dat ik er over twee weken weer heen kan en mag."
Momenteel bereid ik me voor op een maandje Uganda... Wil je een beetje met me meegaan? Klik dan op de facebookpagina die ik openbaar zet Vera Effe Weg en geniet mee!
Effe weg…
…Mijn hoofd is al een tijdje vertrokken… nu mag mijn lijf ook. Met een vreemd gevoel van opgewonden, gecombineerd met nieuwsgierigheid en rust neem ik plaats aan het raampje dat deze vlucht mijn metgezel zal zijn. Een mooi moment om alles effe los te laten en in de pen te kruipen. Als een vogel vliegen en de wereld onder me zien voorbijglijden, wolkenlagen doorkruisend, is elke keer weer magisch. De Hollandse quilt van vlakken, lijnen en stukken gaat geleidelijk over in meer organische maar nog steeds gestructureerde vormen om dan uit te groeien tot enorme bergketens met sneeuwvlaktes en toppen. Pas bij het naderen van Europa’s kustlijn smelten de toppen en de sneeuw om aldaar de oceaan te ontmoeten… De prachtige kustlijnen maken plaats voor de droogte van Egypte. Aan mijn linkerzijde volgt de Nijl deze vlucht, wellicht wetende dat zowel zijzelf als deze aan het eind bij de bron zal eindigen. Van zand en woestijn gaat de aarde over in de roodbruine droge oneindigheid van Sudan. Vreemde grote perfect ronde donkere contouren halen me uit mijn dromerige toestand en zetten mijn brein om in denken en peinzen. Wat zijn dat? Door mens of natuur gecreëerd? Dan weer droog en niks behalve een vage glimp van de brede Nijl totdat er zich langzaamaan wolken beginnen samen te spannen onder me en de groene, donkere en kronkelende vormen verstoppen onder een dikke wolkenlaag. In de overgang van het zuiden van Sudan naar mijn bestemming Oeganda breekt het wolkendek voorzichtig af en toe open maar is niks dan mist te zien… te ver… te donker… Uganda wil zich vandaag nog niet aan mij tonen…
Op het vliegveld van Entebbe staan Roel (schoonbroer die er al enkele weken is) en Jacob (neef en tevens 1 van de vele familieleden van Nestar waar ik nog kennis mee mag gaan maken) mij al op te wachten voor een letterlijk en figuurlijk warm onthaal. We rijden naar Tinda (wijk in Kampala) om daar bij Lennie (Nederlandse vriendin die momenteel hier woont) te overnachten en kennis te maken met haar Ugandese vrienden en woongenoten. Contact leggen gaat hier heel makkelijk en snel. Iedereen is vriendelijk op een oprecht geïnteresseerde manier en dat is na een eerste warme nacht ook te merken downtown. Menig Mzungo (woord dat respectvol voor blanke wordt gebruikt) voorzichtige zwaai, glimlach en Hello, how are you, I’m fine laat me hier vanzelf heel veilig en welkom voelen. De drukke wirwar van auto’s, bussen, bodaboda’s en matatu’s op straten met aan weerszijden winkeltjes, kraampjes en bedrijven met marabu’s erboven zwevend of in bomen doet relaxed aan. Na het pinnen van Oegandese schillings (zo’n 2 miljoen) regelen van een Oegandees telefoonnummer en data-abonnement (dat is hier trouwens voor mij een hele uitdaging) en een heerlijke lunch nemen Lennie, Roel en ik een bodaboda (soort motortaxi) terug naar Tinda en halen wat boodschappen. We relaxen en kletsen, spelen met Kingston (1,5 jaar oud), gaan met zijn moeder Rachel en Penny bij Puzzles eten bovenaan in de straat en pakken de tassen in voor onze trip morgen naar het in het noorden gelegen Kitgum.8
…Kwart voor 6, de wekker gaat. Na een ontbijtje en een Afrikaans uurtje geduldig voor de poort genieten van de ontluikende ochtend bij zonsopgang volgt een lange reis waarin enkele plaatjes op m’n mobieltje en duizenden voorgoed op mijn netvlies worden geplaatst… Jerrycans, stokken, stro, doeken op hoofden, levendig bemenste waterpompen, prachtige kleurige kleding tot vale afdankertjes, groepjes voor de auto overstekende koeien of geiten, rond hutten scharrelende kippen, ronde leemhutten met strodaken, rechthoekige woningen en gebouwen met wapperende gordijnen als ingang of met metalen poortachtige deuren. Onder menig boom een gezellig samenzijn en kinderen die spelen, zitten, een potje voetballen of wat rond zitten te kijken. Groen maar droog landschap afgewisseld met enkele hutjes of een heus dorpje. Net zo regelmatig als de waterpompen glijden ook scholen voorbij… primary, secundary, meestal in gebouwblokken vergezeld met kerkje en voetbalveld. Een zowel nieuw als vertrouwd beeld waar ik snel aan wen en tegelijk gretig opsnuif…
…Hello Viera, welcome Viera, welcome, hello klinkt het als we in de wijk Ayol komen aanrijden in de vroege namiddag… Hoor ik dat goed? Vanuit verschillende richtingen komen kinderen aangerend lachend en zwaaiend! Zooo mooi, zo welkom! Bij het uitstappen volgen voorzichtig uitgestoken handjes en nog meer nieuwsgierige snoetjes komen dichterbij. 3 mzungu’s tegelijk! Velen kennen Lennie al van haar vorige bezoeken. Na ook een uitgebreid kennis maken met Doreen, Johnson, Milton en vele andere vrienden en familieleden van Nestar lopen we naar het gebouwtje dat de komende 3 weken mijn thuis zal zijn… (het linker van 2 afzonderlijke appartementjes met elk 2 slaapkamers, een keuken-in-wording, een badkamer, een woonkamer en overdekte veranda. Er is een douche en af en toe ook water maar een jerrycan met water uit de pomp, emmer en bordje zijn ook prima om schoon te kunnen worden. Soms doet de elektriciteit het ook dus op die momenten belangrijk mijn mobieltje op te laden.
Natuurlijk gaan we ook downtown Kitgum verkennen, wederom met veel bekijks en hartelijke of voorzichtige begroetingen. Het lokale eten is tot nu toe prima. s’ Middags en s’ avonds warm met rijst, bonen, groenten (matoke), posho (soort vaste maisklei), chapatti (soort plat broodje)met gestoofde geit of kip of een rolex (soort omeletjepannenkoek). In de ochtend zoete boterhammen met boter, jam, honing en/of een roerei of omeletje erbij.
Omdat we Kitgum al veel eerder dan verwacht bereikt hebben is er tijd om samen 2 dagen naar het National Park Kidepo te gaan tegen de grens van Kenia en Sudan, Jeej! Onze chauffeur Smith is geweldig! Een zeer stoffige rit brengt ons in ongeveer 3 uurtjes naar een prachtig natuurgebied met heuvels, bergen en vlaktes en… Uren verbazen we ons in stilte turend en uit het dakraam hangend over het natuurschoon, het met de zon veranderende licht en het zien van vele dieren, bijzonder imposant… Dit zou ik maandenlang kunnen, turen, staren, briesje door m’n haren en spiegelreflex in de aanslag… Olifanten, impala’s, wrattenzwijnen, buffels, jakhalzen, zebra’s, gazelles, Oegandese kobs, waterbokken en veel soorten vogels worden door ogen en lens gevangen. De volgende ochtend doen we dit samen met ranger Bernard nogmaals over en krijgen als bonus naast een weerzien van de diersoorten die we reeds gisteren gezien hebben een ontmoeting met een giraf en 3 leeuwen, zeer uitzonderlijk hier in Oeganda… een geweldige trip, alleen jammer van de enorme blauwe plekken en bloeduitstortingen in mijn flanken en op m’n buik en rug van het bumpen tegen de randen van het dakraam maar helemaal de moeite waard!
Totaal stoffig bruin van onze gamedrive en terugweg met kapot dakraam is een douche en kledingwissel zwaar noodzakelijk en zeer welkom. Na een zeer late lunch downtown mijmeren we uren na op het matje op de veranda om tenslotte moe maar voldaan in bed te kruipen.
Ochtend… Roel en Lennie gaan ervandoor en ik blijf. Lekker rustig aan wandel ik richting centrum. Een hele tijd blijf ik in een opvang/schooltje met de oprichter/leerkracht Quinten praten over onze passie voor onderwijs en de verschillen en overeenkomsten tussen Oeganda en Nederland. Verder richting centrum ga ik hier en daar een gesprekje aan. Een naaister die vorig jaar een tweeling heeft gekregen, jonge winkeleigenaar Paul die mij net als de meeste anderen hier 20 jaar schat, een knul die mij een kapotte zonnebril verkoopt (morgen effe terug) en niet overdreven nog tientallen anderen in stalletjes/winkeltjes waar ik uiteindelijk ook erin slaag 2 omslagdoeken, een broek en een jeansjurk heel goedkoop te vinden. Hoogtepunt is het moment dat een op harde Afrikaanse reagaton dansende jonge vrouw mijn hand pakt en ik natuurlijk lekker even meedans om te eindigen met een pirouetje van haar waarna ik zwaaiend doorloop en iedereen in de stalletjes aan weerszijden van de hele straat in lachen en juichen uitbarst…9
Effe weg... naar Oeganda (deel 2)
Jawel… komt weer een hele lap tekst aan! (Leuk zo’n dagboek, lekker ontspannen!) Geen zin in al dat lezen? ...er komen nog foto’s!
Zondagochtend, tijd voor bezinning… Ik heb gisteren laten doorschemeren naar de English-service te gaan, weet ongeveer waar, dus wil zo gaan lopen, maar wordt al opgehaald door Davidson, leerkracht van school. Maakt niet uit wat ik uitspreek of denk, ’t wordt hier in no-time voor je geregeld! We lopen al pratend over familie, kinderen en onderwijs downtown. Van alle kanten komen mensen aangelopen en kinderzang is te horen vanuit een naast de kerk gelegen gebouw. Bij binnenkomst hier krijg ik een warm welkom, een speech en een lied toegezongen als dank voor mijn komst, wat zijn kinderen toch een heerlijk pure enthousiaste wezens! In de kerkruimte plaatsnemend is duidelijk dat iedereen prachtig gekleed is en vrouwelijk schoon de meest ingewikkelde haarvlechtwerken heeft gecreëerd. (Ook al zit ik hier, echt belijdend Christen ben ik al lang niet meer. Op het moment dat ik net als mijn broer misdienaar wilde worden maar niet mocht vanwege vrouwelijk zijn was ik snel bekeerd. Rechtvaardigheid en gelijkheid waren mij toen al van grote waarde en nog steeds. Een grote interesse in veel verschillende andere religies heeft mij ook niet de ware gebracht maar gevoel en ervaringen laten me met zekerheid weten dat er meer is… en dan is het toch mooi zoiets op deze plek te mogen delen…) Naast de vaste rituelen van bidden en het lezen van bijbelfragmenten wordt er veel gezongen, prachtig vijfstemmig en alternerend, zonder afspraken of bladmuziek! Nieuwkomers of tijdelijk weggeblevenen mogen opstaan en vertellen wie ze zijn, aan mij dus ook deze eer. Ook zijn er momenten van discussie of vraagstukken waar ieder op mag reageren, mooi deze vrijheid en interactie ondanks de soms discutabele kwesties. Na afloop wordt er nog wat nagepraat en handen geschud naast de kerk, met vlak achter ons de aanbouw van een gigantische nieuwe kerk…11
Gisteren om 3 uur had ik al afgesproken op de Laker Intermational Primary School, het hoofddoel van deze trip. Een particuliere school opgezet door Nestar (hier opgegroeid en sinds 8 jaar wonend in Nederland) en haar man Ed. Het is de bedoeling dat ik hier een teacher-training ga geven in hun laatste zomervakantieweek en daarna ook aan de slag ga met de kinderen. Banacelli, een eenvoudige en lieve soort conciërge geeft me een rondleiding… slik, nog veel te doen hier... Na een uurtje kletsen in de schaduw gaat de poort open en komt Mister Charles. Wat later enkele anderen waaronder Dominique, de nieuwe directeur en Agnes en Ignatio die ook workshops gaan geven.
Voor zondagmiddag heb ik aangeboden te helpen bij het in orde maken van een lokaal om de training te kunnen geven. Door strobezems aan lange stokken te bevestigen lukt ’t redelijk de plafonds webvrij en de muren en balkranden stofvrij te krijgen. Hmmm… werken en poetsen gaat hier op een heel ander tempo maar ik ga zoals ik gewend ben gewoon ertegenaan! Uiteindelijk kunnen we het toonbaar noemen, voor Oegandese begrippen dan…
Maandagochtend… start van de training. Aanvankelijk zijn er 7 aanwezigen. Gelukkig is tijd hier een ruim begrip en zijn we uiteindelijk met ongeveer 20 personen. Terwijl er op ’t schoolplein gewerkt wordt aan verbetering van vloeren van klaslokalen wordt de training officieel geopend met het volkslied en uitgebreide speeches van directie en een leerkracht waarna gezamenlijk gebeden wordt voor een vruchtbare training. Allemaal tradities waar ik snel aan wen… Het Oegandese Engels is echter pittig voor me en hun zitvlees duidelijk aanzienlijk beter getraind. Ondertussen ruim een uur later mag ik beginnen… Goed voorbereid met films en PowerPointpresentatie op (oude) laptop aangesloten aan aanwezige beamer en opgespannen laken aan de muur ga ik voor de groep staan. Natuurlijk doet de power het niet, in welke naïviteit gokte ik daar ook op? Nieuwsgierige ogen kijken me aan en ik denk bij mezelf… Waar ben ik toch aan begonnen! Gelukkig heb ik ook gelamineerde sheets dus start ik met de History of Education. Hiervoor heb ik bewust gekozen zodat we de ontwikkelingen in verschillende werelddelen kunnen vergelijken en de sterke aspecten van het huidige onderwijs hier kunnen bespreken en gebruiken om eventuele toekomstgerichte vernieuwingen aan toe te voegen. De leerkrachten lijken het interessant te vinden maar het blijkt zeer moeilijk te volgen. Door concrete vragen te stellen over hun eigen praktijk en ervaringen komen we erachter dat ik veel langzamer moet spreken, dat ze graag hardop meelezen en meekijken op de sheets en dat het erg veel, gelukkig wel interessant is wat op ze afkomt… De 21th Century skills, vaardigheden zoals kritisch denken, initiatief, zelfregulatie, samenwerken, veerkracht en empathie die kinderen tegenwoordig nodig hebben in de veranderende wereld, worden al stukken beter begrepen en herkent. De moderne leerkracht mag fouten maken, leren van anderen, buiten de comfortzone gaan, out of the box denken, kritisch denken en creatief zijn.12
Na het ontbijt van 10:30 nemen Mr. Ignatio (in English) en Mama Agnes (in Luo, lokale taal, van de Acholi) op 3 dagen de groep zo’n 2,5 uren over met Competence of Literacy waarin de opbouw van klanken, woordbouw en zinsbouw uitgebreid uitgelegd en vooral geoefend wordt. Het verschil tussen parts, complements, segments, sound and words en de bewustwording van de volgorde phonepic awareness, alphabet principle, fluency, vocabulary and comprehension. De opbouw van de eigen taal (Luo dus) goed kennen is van bepalend belang bij het leren van een nieuwe taal (Engels) zoals ook in Nederland bekende kost is. Morphology (words formation) symantic (give meaning to words) syntax (sentence construction) lexis (understanding and learning) zijn grotendeels nieuwe begrippen voor ze maar ze zuigen ’t op met scherpe focus en actieve leerhouding. Voor mij zijn deze uren dagelijks zeer intens omdat ’t in Luo en slechts gedeeltes in Engels is, op hun eigen manier en dit ook nog in een heet en stoffig lokaal. Er wordt veel geklapt, grapjes gemaakt, woordgroepen herhaald en geoefend met (bord)schrijven. Learning to read => reading to learn. Er worden beurten gegeven en leerkrachten vragen enthousiast zelf om even voor de klas te mogen komen oefenen. Iedere inzet wordt beloont met bijvoorbeeld speciale klappen, bloemen (fladderen met handen omhoog) een lied, thunderstrikes of een mosquito. Appriciation is heel belangrijk hier, mooi!
Mijn 2e gedeelte gaat over het brein te beginnen met het verschil tussen de linker- en rechterhersenhelft gevolgd door de gebieden. Als je weet hoe je verschillende delen van een brein kunt activeren en daardoor meer verbindingen kunt leggen (olifantenpaadjes) en dus het leervermogen en leertempo kunt verhogen kan dat ten goede komen van het onderwijs. Neurologische achtergronden link ik aan de theorie van Multiple Intelligence (existential, musical, kinaestetic/bodily, interpersonal, linguistic/verbal, logical/mathematical, naturalistic, visual/spatial and intrapersonal) en samen gaan we op zoek naar hoe wijzelf intelligent zijn op de verschillende intelligentiegebieden. Nu men zichzelf, het brein en dus ook kinderen beter begrijpt kunnen lessen voorbereid worden rekening houdend met de verschillen tussen kinderen… De leerkrachten nemen de nieuwe informatie in zich op, stellen voorzichtig al wat vragen en gaan desgevraagd met elkaar in overleg. Het vertrouwen tussen ons wordt zoals verwacht en gehoopt beetje bij beetje groter, het nemen van initiatief moet nog aangemoedigd worden dus komende dagen vooral praktisch aan de slag!
Enkele keren per dag de stoffige route naar school of centrum lopen tussen alle bedrijvigheid in en tussen hutten door heeft een band geschept met buurtbewoners waardoor mijn dag altijd begint met vrolijke ochtendgroeten en roepende en aan-komen-rennende kinderen. Op school aangekomen begint de dag met bidden en dankbaarheid. Voor alles wat we mogen leren, voor het feit dat de meesten weer zijn gekomen, dat enkelen zelfs op tijd zijn, dat we als leerkracht het voorrecht hebben om kinderen een goede basis te mogen geven…14
De workshops die ik verder geef gaan onder andere over Educational Needs, welke challenged kids we in het onderwijs kunnen tegenkomen zoals de 2 kinderen die momenteel deze school bezoeken (1 mentaal beperkt en 1 meervoudig) en hoe hiermee om te kunnen gaan. Bij dit onderwerp worden veel vragen gesteld over hoe brain-damage geconstateerd kan worden, hoe het kan ontstaan en hoe te voorkomen. Thuissituaties, gevaren, trauma’s, genetische aandoeningen en verwaarlozing komen onder andere aan bod. Ze houden ook in Oeganda rekening met de ecologie van elk kind en beseffen dat wij als leerkrachten hier een belangrijk deel van uitmaken.
De hoeden van De Bono en Mindmapping gebruik ik om lekker los te komen, vrijer in gesprek te komen en tegelijk iets concreets over Oeganda en de leerkrachten individueel op papier te krijgen.
Met behulp van allerlei spelletjes oefenen we het lesgeven vanuit verschillende leerstijlen, worden er briefjes gemaakt die helpen al deze spelletjes te onthouden en wordt er heel wat afgelachen.
Vanuit het Ijsbergmodel gaan we de diepte in. Wat is zichtbaar en wat onzichtbaar? Oftewel wat zegt het gedrag dat je bij een kind waarneemt en ook wat is je eigen diepere laag, je normen, waarden, motieven en ambities…
Elke dag wordt alles bijgehouden zoals de aanwezigheid en de inhoud van de workshops om vanuit reflectie de volgende dag te kunnen starten. (Wij zijn niet meer hetzelfde als gisteren…) Ik moet eerlijk zijn, deze dagen gaan veel gemengde gevoelens door me heen. De leerkrachten zijn erg gericht op leren en hebben nog zoveel te leren! Ik ben supertrots op wat hier gepresteerd wordt maar het zou zoveel meer kunnen zijn. Ik had wel verwacht een beetje nuttig te zijn, misschien een druppeltje dat iets in beweging zet maar daarin heb ik me vergist… het zijn kranen vol, en dan te bedenken dat ze die hier zelfs nauwelijks hebben... Dus praktisch aan de slag, essentieel om het creatieve brein te stimuleren zoveel mogelijk in kansen en mogelijkheden te denken…19
Voor elke groep heb ik 50.000 Oegandese shilling (zo’n € 12:50) gereserveerd en nog 100:000 voor buitenspeelmateriaal. De 2 leerkrachten die als enige op tijd waren vanochtend geef ik 10.000 extra, ik wilde 1 x duidelijk een statement maken. Streng? Wellicht! Noodzakelijk? Ja! Effect? Geen idee! De discussie die ze vooraf met elkaar moeten voeren en compromissen die ze in overeenstemming hebben te maken over wat er aangeschaft gaat worden is bijzonder. Het lijkt erop dat ieder uiteindelijk tevreden is met de besluitvorming. Samen op weg is echt een uitje. Er wordt veel gelachen en persoonlijke zaken gedeeld. Na 2 uren zoeken, snuffelen, verzamelen, onderhandelen, keuzes maken en geld verdelen op de lokale markten gaan we met stapels dozen, bakken, manden, dienbladen, ballen, springtouwen, wat speelgoed en knuffels op onze hoofden terug richting school waar er meteen gretig gespeeld wordt met de nieuwe aanwinsten.
Hoogstaand bezoek van Director Sam, Maurice van Principle Education Office en Atiem Ariette, Senior Teacher Local Council geven oprechte waardering en tips aan de leerkrachten. Change attitude in what works, perform duty, use improved skills, be child-centered, close contact, play, be innovative, be creative, discover, compair, be present, discuss chalenges, be a mother and a father, an active participator, be proud, have confedence, don’t loose hope, let us do our work, results come after hard work, we are professionals! Sam benadrukt nogmaals het geleerde in praktijk te brengen en met en van elkaar te leren. De start van deze school was eenvoudig enkele jaren geleden maar het gaat nu heel goed en dat moeten we naar buiten toe uitstralen. Door de training zullen we anders, positiever lesgeven en ervoor zorgen dat kinderen kunnen lezen en schrijven.
Exact waar ik over gesproken en met ze ze gewerkt heb dus een perfecte bevestiging voor allen...21
Tijdens de laatste vergadering onder de boom, voordat de klassen definitief klaargemaakt worden voor maandag, verdelen we vakken en taken voor dit schooljaar. Ook mag iedereen vrij uitspreken wat hem/haar nog op ’t hart ligt. Feel free, feel at home. We zijn een familie, daar mogen en moeten we ten alle tijden op terug kunnen vallen en wees discreet. De kwesties die genoemd worden zijn zeer serieus. Het probleem dat het salaris op een bankrekening komt maar niet iedereen een rekening kan openen. Graag zouden ze meer beloning zien voor hun inzet, doorzetten en professionaliteit in een salarisverhoging. Het feit dat de toiletten erg onhygiënisch zijn komt aan bod en het gevaar van de kapotte draaimolen op het plein en de moeilijk te openen poort. Ook zou er een stoel voor elk kind moeten zijn, mogen er nieuwe, mooie muurschilderingen komen en zou een extra verdieping een idee zijn in de toekomst. Een ID-kaart voor de leerkrachten wordt geopperd, het zou ze meer aanzien geven.
Eten mag/moet ik altijd als eerste, soms voorbidden, handen wassen gebeurt pas als ik geweest ben, alles vanuit respect en traditie. Het voelt wat vreemd maar ik neem deze rol met liefde serieus op me en gedraag me ernaar, dit hoort bij deze cultuur, who am I to judge? Dat is zo bijzonder hier, zoveel overeenkomsten en zoveel verschillen en dan ook constant ambivalente gevoelens; lekker mindfull dat Afrikaanse rustig aan doen en klok negeren maar dan effectiviteit en actie missen (understatement als je mij een beetje kent), het kleine waarderen en tegelijkertijd het gigantische nastreven, bottum up prefereren maar top down willen invoeren, het samen-zijn zo mooi vinden maar ook het individualistische in me hebben en me willen terugtrekken...
Of deze trip naar Oeganda echt meer dan een mooie persoonlijke ervaring is betwijfel ik… uiteindelijk ben ik wellicht toch maar dat druppeltje denk ik dan… misschien nieteens een fractie daarvan…37
Tijdens het avondeten bij de hut of in mijn tijdelijke woning eet ik soms alleen en soms met Doreen die altijd heerlijk voor me kookt of 1 van haar kinderen of ga in gesprek met Johnson. Ervoor of erna is het heerlijk om effe op de mat op de veranda te vertoeven. Een beetje lezen, schrijven of wat pingelen op de gitaar, meestal vergezeld door omwonende kinderen die het zingen, de boeken en foto’s of filmpjes op mijn mobieltje natuurlijk reuze interessant vinden…
Nou, de trainingsweek zit erop! Met (vrouwelijke) collega Kevin wandelen we door Kitgum. We gaan de berg op, voor mooi uitzicht over het stadje, gaan op visite bij haar moeder en dochtertje Djessie, langs zus die kapster is, de zus die op de markt werkt kende ik al. De buurvrouw heeft een kind met waterhoofd, was al eens op school en vraagt nu om advies en financiële steun en dit is natuurlijk niet de eerste keer dat ik dit verzoek van iemand hoor… en moet afwijzen...
We maken de avond nog wat langer, gaan poolen in Club Savanah en blijven daar voor optredens en wat dansen. Laat en moe duiken we 2 steegjes verder het bed in met de muziek iets verderop doorbonkend… Erg leuk maar ik zou nu toch heel graag donker van huiskleur zijn geweest, dan had ik nog uren lekker kunnen doordansen...40
De volgende ochtend (oftewel 4 uurtjes later) gaan we prijzen van voedsel vergelijken op de markt voor schoolinkopen, kinderen en leerkrachten krijgen ontbijt en lunch op school. ‘s middags pak ik een Matatu naar Gulu om daar wat rond te struinen en speelgoed voor school te vinden. Ik neem in Oeganda regelmatig een Bodaboda, heb achterop een vrachtauto gezeten en wil straks met de bus terug, dan heb ik elk mogelijk vervoersmiddel gehad, alles kan en mag hier, heeft toch wel wat. Ik besef me dan ook weer dat veel reiservaring, een optimistische levensinstelling met een vleugje aangeboren naïviteit een prima combinatie is…
Effe weg… (deel 3)
…Bij terugkomst uit Gulu met Afrikaanse poppen voor school zit Lennie met Gwen, Floor, Anne en Joline (die hier internationale maatschappelijke stage komen lopen) omringd door kinderen lekker op de veranda. (totvoor hun persoonlijke achtergronden en verhalen zie website Sintermeertencollege.nl en UgandaKitgumEducationFoudation.com).
De rest van het weekend doe ik rustig aan. Kerkdienst op zondagochtend, deze keer met de vier meiden erbij, en verder wat struinen door Kitgum, schrijven, lezen en spelletjes spelen…41
Maandagochtend, de scholen gaan overal in het land weer open, klaar voor een nieuw schooljaar. Om 7:00 starten de lessen en is een handjevol kinderen aanwezig dat gedurende de eerste uurtjes voorzichtig aangevuld wordt. De eerste week schijnt zo te gaan in heel Oeganda, gewoon weer even in het ritme komen… of uniform, suiker, rol wc papier en nog wat dingen regelen om af te geven op school plus een bepaald geldbedrag per trimester als inschrijving. De schooluniformen schijnen vooral prijzig te zijn. Er zijn hier kinderen met nieuwe en zichtbaar oudere schooltenue. Er is een versie rood/wit fijngestreepte jurk of bloesje met donkerblauw stropdasje en broek en een meer sportievere versie met shirt en korte broek in blauw of bordeaux. Het tenue is een belangrijke reden dat er best wat kinderen niet naar school kunnen gaan, ouders hebben het geld er gewoon niet voor...
De K-klassen hebben officieel 2 leerkrachten (nog een vacature in K1) en de P-klassen hebben een basisgroep-leerkracht die daarnaast 1 of meer specifieke verschillende vakken geeft zoals Engels, Mathematics, Social Studies, Integrated Science, Literacy, Writing (net als bij ons in het V.O.)
Langzaamaan vullen de lokalen zich steeds meer terwijl de leerkrachten wat voorbereiden, kletsen, schriften of stoelen regelen en af en toe wat lesgeven. 1 leerkracht komt pas uren later. Ik zal voornamelijk bij K1, K2, K3 (peuters/kleuters van respectievelijk 3, 4 en 5 jaar) en P1 onze groep 3) aanwezig zijn en de meiden hebben P2 t/m P5 onderling verdeeld. Het is vooral even wennen dat er zeer regelmatig geen leerkracht in de groep aanwezig is, soms urenlang. Ik probeer dan maar wat les te geven, leeractiviteiten of een spelletje te doen maar dat valt echt niet mee. Vooral de kleintjes spreken nog geen Engels en bij de andere groepen is duidelijk dat ons Engels echt anders is en moeilijk te begrijpen. Erg knap dat ook de meiden initiatief nemen en het aandurven de groep over te nemen!
Als er wel les wordt gegeven is het duidelijk dat de leerkrachten vaardig zijn op een heel andere manier dan in Nederland. Er wordt veel klappen, zingen, herhalen en springen gebruikt om fit en gefocust te blijven. Dit is stimulerend en tevens noodzakelijk aangezien de lokalen vrij donker, stoffig en warm zijn en regelmatig wat kinderen (of leerkrachten) in slaap vallen. Ook is duidelijk dat enkele leerkrachten de gezamenlijk gekochte spullen en het verzamelde kosteloos materiaal beginnen te gebruiken. Vooral in K1 wordt erg goed creatief gebruik gemaakt van Loose Parts en natuurlijk materiaal (door de helft gesneden flessen, dopjes, kroondoppen, wc rolletjes, stenen, zand, bladeren, stokjes). Het is in deze groep zichtbaar dat de kinderen binnen 3 dagen wennen aan het spelen in een soort van hoeken met verschillend materiaal/speelgoed en tevens het geordend opruimen ervan. Dit soort creativiteit is uitgebreid aan de orde geweest bij de workshops omdat hier zo goed als niets is en het niet alleen voor leerkrachten maar ook voor kinderen een belangrijke vaardigheid is om inventief te zijn.
Het team bestaat uit Davidson, Patrick, Gloria, Kevin, Carol, Patrick, Dan, Benson, Charles, Angelo, Dennis, Josephine & Pamilla (kokkinnen), Banye-Charles (watchmen) en Headteacher Dominic. Na bijna 3 weken zo intens samenwerken gaan ze in m’n hart zitten…
Wat moeilijk is om aan te zien maar hier (nog) gebruikelijk, is het slaan met een twijgje op hoofden, knijpen in de wang en tikjes op de vingers met een liniaal als kinderen niet werken, luisteren, meedoen of kijken. Weglopen kan dan, erover in gesprek gaan kan ook, dus dat doe ik met 3 leerkrachten op een rustig moment na afloop van het incident. Omdat ook ouders op deze manier corrigeren en kinderen onder elkaar regelmatig vrij ruw zijn is zoiets veranderen een langdurig proces. Binnen de regering is momenteel hierover discussie en met Dominic, het hoofd van school bespreek ik dit onder andere ook. Tevens hebben we het over verbetermogelijkheden aan het gebouw zoals bij minimaal in 1 heel donker lokaal een raam, een gordijn/golfplaat bij de keuken zodat rook en muggen niet meteen de 2 lokalen ingaan en het opwaaiend stof bij een ander lokaal. Afspraken vanuit de workshops over organiseren van educatief materiaal mag zichtbaarder worden in meer dan de nu 2 groepen.45
Een doorsnee schooldag begint om 7 uur met les, gevolgd door een dagopening rond 8 door enkele leerkrachten voor de onderbouw of alle groepen waarna de lessen hervat worden. Om 10 krijgen de K groepen en een half uur later ongeveer de P groepen pap als ontbijt. De kokkinnen hebben het druk met ruim 200 kinderen plus de teamleden. Na weer les is rond 1 uur pauze en lunch. Kinderen krijgen dan rijst of pocho met bruine bonen en soms wat vlees, geit of kip en eten dit in de klaslokalen terwijl de leerkrachten onder de boom op het plein deze lunch krijgen aangevuld met soms chapata, dodo (groen, spinazie-achtig), roerei met tomaat, aardappelen en/of kool. Rond 2, soms pas rond 3 worden de lessen hervat tot half 5 voor de K1 en K2 klassen waarvan de kinderen door ouders of familieleden worden opgehaald of zelf naar huis lopen en half 6 voor de rest. Vaak vegen, boenen en poetsen de kinderen nog effe de lokalen, wordt er even gevoetbald op gespeeld op het plein en druppelt ieder langzaam naar huis. Soms is er vanaf 3 uur nog een vergadering van het team onder de boom terwijl de kinderen in de klassen blijven, eventueel met wat huiswerk en af en toe wordt er na school nog even iets besproken...erg lange dagen dus voor leerlingen en leerkrachten...
…..Omdat wij en alle ouders zaterdag uitgenodigd zijn bespreekt Dominic enkele zaken met team zodat zichtbaar wordt dat deze school ontwikkeling doormaakt en toekomstperspectief heeft. Mijn uitgebreid eindverslag wordt trouwens gedeeld met bestuur en oudergeleding. Dit geeft aan hoe open Dominic als nieuwe headteacher met team, ouders en community wil zijn voor het welzijn van de kinderen ten behoeve van professionele ontwikkelingsmogelijkheden en kansen in de toekomst.
Die zaterdag zijn er 5 ouders aanwezig bij aanvang van uitgebreide speeches van directie, en bestuursleden, oudergeleding en mijzelf. Gedurende het eerste halfuurtje vult de zaal zich gelukkig met tientallen meer om na anderhalf uur vol te zitten met rond de 100 (gok ik), mooi die ouderbetrokkenheid, dit schijnt niet overal zo te zijn…46
Na fijne schooldagen waarin nog lekker geleerd, gespeeld en gezongen wordt en ook de fijnere professionelere benadering naar kinderen duidelijker zichtbaar wordt begint de laatste schooldag rustig aan met wat lesjes, het verwisselen van klassen en meubilair en de gezamenlijke opening. In de late ochtend verzamelen alle kinderen, leerkrachten en wij ons in een lokaal voor een gezamenlijk afscheid. Na enkele korte speeches en wederom eentje van mij waarin ik ook de stiften, markers en pennen (meegegeven door Ed en Nestar) mag aanbieden namens ons Mzungus, gaan we naar buiten voor activiteiten door de meiden voorbereid. Bal door autoband rollen, touwtje springen en mer water gevulde ballonnen op een schrijfbordje via parcours van autobanden naar overkant brengen zonder te laten vallen. De kinderen genieten volop! Om de ballonnen op een leuke manier te laten eindigen roepen we alle keerkrachten en l aten ze aan 1 kant gaan staan met autobanden vol ballonnen en gaan wij 6en (meiden, Lennie en ik) ertegenover staan. Wat volgt is een hevig en hilarisch watergevecht dat blijkbaar niemand hier zag aankomen… geweldig!
Die avond is er feest om onze mooie tijd samen te vieren. Na wederom speeches van 6 of 7 personen (waaronder ouders, Kubo Christine, James Ongwen en Sam, Milton, Johnson, Dominic) team en kokkinnen en wijzelf en een gezamenlijk eten van exact wat wij allemaal heerlijk vinden worden de tafels weggeschoven en tot in de late uurtjes gedanst en gelachen op lekkere Afrikaanse muziek met af en toe iets westers tussendoor. Ook doen we pogingen de locale traditionele Acholi dansen en bewegingen onder de knie te krijgen. Wat een heerlijke mensen, wat een soepelheid, losse heupen en wat een plezier. Wat zijn we hecht met elkaar geworden, dit ga ik zeker missen…
Om een goed objectief beeld te krijgen van het onderwijs in Oeganda loop ik regelmatig wat scholen naar binnen, vele hiervan zijn boardingschool dus de kinderen wonen er dan ook. Meestal is er wel iemand die even een rondleiding wil geven en iets vertellen en soms zijn er ook nog wat kinderen die graag wat vragen beantwoorden. Overeenkomsten zijn vrij duidelijk. Donkere stinkende toiletblokken, karige stoffige klaslokalen, met een beetje geluk enkele boeken, schriften en potloden. Zelfgemaakte tekeningen met woorden op de muren en wat eenvoudig meubilair in de vorm van houten tafels met plastic stoeltjes of van die ouderwetse schoolbanken aan tafel vast. (prachtig antiek… maarja, met 6en erop zitten in plaats van 2 is dan weer minder prettig). Er zijn wel scholen met duidelijk betere nieuwere bouw en het schooltenue ziet er op enkele scholen veel beter en netter uit. Op woensdagochtend geeft Davidson godsdienstles aan de Anglicaanse kinderen op een school in het dorp. Deze keer gaat het over Kain en Abel gerelateerd met zelfregulatie en wordt de vergelijking met een stoplicht gemaakt (wat Kitgum niet heeft en graag zou willen hebben). De Katholieke kinderen krijgen op dat moment les van een priester en de moslims van een Imaam. Hier ziet het er goed geregeld uit en dat vindt de directrice fijn om te horen, ze is trots op haar school en haar leerkrachten.
Honderden studenten hebben zich op het PTC Primary Teacher Collage verzameld keurig in schooltenue gekleed als ik aan kom rijden met de boda op afgesproken tijdstip om een training te geven. De adjunct directrice spijt het zeer mij mede te delen dat ze vergeten is te bellen, de afspraak kan namelijk niet doorgaan omdat de stichter van school gisteren overleden is en alle studenten nu taken krijgen om de begrafenis voor morgen te regelen, heel begrijpelijk. Een nieuwe afspraak is helaas niet meer mogelijk omdat mijn tijd hier er ook bijna op zit. Ze geeft aan dat ik misschien nog naar het private Jileo Irwa KPTC kan gaan en dat doe ik dus. Van directeur Rofison mag ik een uur later alsnog hier een lezing geven. Weliswaar voor 9 studenten in plaats van 200 maar toch wel heel leuk zo trainingen geven, inspireert me weer voor de toekomst...
Er is hier in Kitgum een fitnessruimte dus Lennie neemt ons mee naar Aerobics. Lekker dansen, zweten, buikoefeningen, zweten, drinken, zumba, zweten, tai bo, zweten… Zo lekkerrrrrr dat we de volgende avond nog een keer gaan! Die avond is het stukken heftiger omdat de grondoefeningen ellebogen en stuitje wel erg zwaar en pijnlijk belasten… morgen maar effe niet gaan…
Vanaf de eerste dag hier in Kitgum dik 3 weken geleden loop ik dagelijks na school nog effe downtown. Beetje benen strekken, shoppen oftewel gewoon lekker rondstruinen en hier en daar wat kletsen. Overal langs de weg en in de shops zitten de ondertussen bekende en vertrouwd geworden gezichten en ook ik behoor nu langzaamaan tot dit straatbeeld dus mag regelmatig de begroeting van hand-duim-hand-duim-hand doen en even bijkletsen of aan een nieuw familielid of kind voorgesteld worden. Een man (Njeko Benson Charles) waarmee ik af en toe praat in Ayul (de wijk waarin ik verblijf) breekt zijn banda af omdat hier een doorgaande weg gaat komen. De 3 enorme mangobomen moeten ook weg. Het is zijn grond en de hutten die hij zelf heeft gebouwd en waar hij met zijn kinderen al jaren woont worden steen voor steen verwijderd zodat al het bruikbare naar de eventuele nieuwe bestemming kan. Waar is nog de vraag en de kosten voor opbouw wat hij zou krijgen door zelf af te breken moet nog van gemeente komen en zal niet veel zijn. Hij geeft ook aan zijn oudste zoon te missen waar hij al 5 jaar niks van gehoord heeft. Via facebook vind ik de waarschijnlijk verloren zoon en stuur een messengerbericht, wie weet…
Het is elke ochtend weer genieten van de horizon bij opkomende zon omgeven door het gekraai van honderden hanen, klinkend als een arena vol voetbalsupporters, met er tussendoor glippend wat geiten, radiogeluiden in Luo of een voorbijrijdende boda. Voor de woning of in de auto of bus onderweg een rustige blik op de horizon houden met het steeds veranderende wolkendek is heerlijk rustgevend. Het lijkt dan ook alleen maar mooi en bijzonder hier in Oeganda maar er is heel wat dat minder is; overal stof dus veel hoesten, vieze neus, stinkende toiletten zonder wc papier, schrijnende armoede, mensen die om financiële hulp vragen voor ziekenhuisbehandelingen of verzorging/school kinderen, muizen, spinnen, kakkerlakken en ander ongedierte op kamer (met klamboe maakt dat verder niks uit maar geluiden houden of maken me wakker), rond 6 uur opstaan, heel lange werkdagen en altijd stoffige kleren dus vaak een handwasje doen als er tenminste water is. Elk moment dat er even stroom is mobieltje opladen want zonder zitten is toch ook camera moeten missen. Dit is trouwens de eerste soortgelijke verre reis waarbij ik via app en facebook regelmatig contact kan houden met het thuisfront… dat was vroeger wel anders, had trouwens ook wel wat...
Omdat Lennie de meiden graag nog wat meer van Oeganda wil laten zien kan ik ook nog een keer naar NP Kidepo. Als we vanuit ons logeeradres Buffalo Base in Karenge met wederom Smith als chauffeur het park inrijden liggen al na 5 minuten 2 leeuwen naast de weg. Zooo dichtbij, wow! Dit geweldige begin van de dag wordt voortgezet met ontmoetingen met vele zebra’s, olifanten, 2x een giraf, zwijnen, bavianen en andere apen en heel veel vogels en gazelle-achtigen. Een boze achter ons aan rennende olifant maakt het extra spannend…
Vanuit Buffalo Base rijden we in dik 2 uren met opkomende zon naar de voet van de bergen in het noordoosten. In deze regio leven de Karamojong, een herdersvolk van oorsprong Ethiopisch grondgebied dat zich honderden jaren geleden gedeeltelijk hier en gedeeltelijk in Kenia en omstreken (Masaai) heeft gevestigd en nu hier leeft van eigen verbouwde gewassen. Een wandeling van uren klimmen en zwoegen in zinderende hitte met prachtige vergezichten en af en toe bijkomen in de schaduw van een boom brengt ons naar een dorpje met van houten stammen en takken gemaakte omheiningen met banda’s erin (Kral met ronde hutten). Met uitgebreide begroetingen, al van verre gespot en menig “Maranga zu” worden we verwelkomd. Het is een arm en trots volk en de voorzichtige typische handbegroetingen (zoals ik die ondertussen al weken gewend ben) en het helpen bij het met een steen tot poeder slaan van mais brengt ons voor even dichter bij elkaar. Er zijn enkele kinderen en volwassenen met sierlittekens (scarification) in het gezicht en/of lichaam, bijzonder…
Na een heerlijk winderige en daardoor veel beter aan te kunnen wandeling bergopwaarts bereiken we de top met enorme vergezichten… rechts Kenia, voor ons Sudan en de vlaktes van Kidepo en verder omgeven door heuvels en bergen met hier en daar een Kral of nederzetting van Karamojong, indrukwekkend…59
(4e en tevens laatste deel… )
Esjomabe, copango atimabe oftewel goeiemorgen, hoe gaat het met je?
…Na een rit van zo’n 8 uren in de bus terug in Kampala waar ik de laatste 2 dagen vul met wat ziek zijn (gewoon zorgen dat ik tijdig het toilet bereik en dan door, hihi…), souvenirtjes shoppen, een geweldige traditionele show met dans, muziek en zang uit verschillende regio’s van Oeganda en daarna avondje (uh nachtje) stappen met Rachael, Lennie en Isaac, wat rondstruinen en een laatste blik op het Victoriameer loopt dit Oeganda-avontuur dan uiteindelijk toch ten einde…
Deze intense en geweldig mooie tijd heeft heel wat in me laten kruipen wat ik mee terugneem naar Nederland…
… de discipline en structuur op school, het samen collectief beginnen met de dag, de liedjes (het volkslied, schoollied of een nieuwe schrijven?), het klappen van bedankritmes en belonen van elkaar zowel kinderen als leraren, zingen, bewegen, het grote vertrouwen in kinderen, de puurheid van kinderen, het enthousiaste lesgeven, de zelfstandigheid en ’t loslaten en daarnaast het relaxen en het gewoon mogen niksen…
Ook heb ik enorm genoten van het geven van trainingen om vanuit theoretische wetenschappelijk effectief aangetoonde achtergronden de praktische vertaalslag te maken en het plezier te ervaren nieuwe vaardigheden snel spelenderwijs eigen te maken en te implementeren in de praktijk… Dit klinkt trouwens ingewikkelder dan het is! ... lijkt me heerlijk hier meer mee te gaan doen. Wellicht in Nederland maar hopelijk ook terug naar Oeganda en daar de PTC’s afgaan…
Wat ik ook mee terug neem is... oprechte belangstelling in elkaar en de tijd nemen om van elkaars vriendschap te genieten… creatieve ideetjes met autobanden, ijzerdraad en plastic flessen, polygamie hihi (lijkt me toch wel handig, 1 man voor het huishouden, eentje voor de centjes, eentje voor de kids enz… maar natuurlijk niet nodig met mijn schatje Barry die ook alles in z’n eentje kan!) ...uitgebreide speciale handshake-begroetingen en aan elkaar voorstellen… dagelijkse dingetjes rustig met aandacht doen, beleven en daarbij tijd ondergeschikt laten… klaar staan voor elkaar, ook als je elkaar nog niet kent... vertrouwen en veiligheid… meer papaya, mango en avocado eten hmmmm… optimisme, denken in kansen en mogelijkheden… berusting, acceptatie, loslaten en nieuwe vrienden die voor altijd in mijn hart zullen zitten…
Dankjewel aan iedereen die met mij meegereisd is en heeft meegenoten, superleuk! Heb nog niet alle reacties en berichtjes doorgenomen maar ga ik zeker nog doen!
Mocht je de Laker International Primary School willen steunen met een financiële bijdrage dan zouden honderden kinderen, Nestar, Ed, ik en vele anderen dat zeer waarderen. Je weet nu echt welke snoetjes er profijt van hebben en betere toekomstmogelijkheden…
Mocht je zelf zo’n onvergetelijk avontuur tegenmoet willen gaan dan laat maar weten, het heeft mij "maar" zo’n € 1500,- gekost en het is echt een heel veilig land met vriendelijke bewoners (En omdat iedereen je 22 schat en beeldschoon vindt geeft ’t ook nog gratis een boost aan het zelfvertrouwen!). Deze vorm van vrijwillig hulp aanbieden is waardevol omdat er geen geld aan een organisatie blijft plakken, het gaat immers direct naar educatie en komt exact terecht waar het nodig is. Daarbij zijn aangeschafte spullen ter plaatste gekocht en profiteert de lokale bevolking en economie ervan…
Met een goed gevoel draag ik dit alles lekker met me mee terwijl ik ondertussen alweer vol in het drukke Nederlandse leventje meegesleurd wordt...
Wanendiki!
Dikke knuffel van Vera
